Khi nào thì bạn “trưởng thành về mặt cảm xúc”?

Như nhà trị liệu nổi tiếng Esther Perel từng nói: “Chất lượng cuộc sống của bạn phụ thuộc vào chất lượng các mối quan hệ của bạn.” Và những mối quan hệ ấy không thể phát triển nếu thiếu sự trưởng thành về mặt cảm xúc.

Chúng ta thường bị cuốn hút bởi phản ứng hóa học trong các mối quan hệ: sự hấp dẫn, cảm xúc thăng hoa, những lần đồng điệu đến lạ kỳ. Nhưng chính sự trưởng thành về cảm xúc mới là thứ duy trì và nuôi dưỡng một mối quan hệ lâu dài.

Đây không phải là năng lực bẩm sinh, mà là kỹ năng cần rèn luyện. Nó đòi hỏi sự tự nhận thức, chủ đích, học hỏi liên tục và sự can đảm đối mặt với phần “bóng tối” trong chính mình.

Trưởng thành về mặt cảm xúc là khi:

• Bạn phát triển cái tôi lành mạnh về mặt cảm xúc.

Bạn đủ mạnh mẽ để không coi thường hoặc cảm thấy bị xúc phạm khi bị người khác trêu chọc.

Bạn khiêm tốn đến độ không để cái tôi của mình bị thổi phồng khi nhận được lời khen.

Và bạn đủ sự tự tin để lắng nghe phản hồi mang tính xây dựng và thay đổi bản thân nếu thấy cần thiết.

Khi ai đó đùa cợt hay châm chọc, phản ứng của bạn phản ánh mức độ an toàn bên trong bạn. Người có bản ngã lành mạnh sẽ không dễ dàng bị xao động bởi đánh giá từ người khác. Họ hiểu rằng lời trêu chọc hay phán xét thường phản ánh nhiều hơn về người nói, không phải bản thân mình.

Tương tự, lời khen – nếu được tiếp nhận không đúng cách – cũng có thể nuôi dưỡng một cái tôi dễ tổn thương. Người trưởng thành sẽ không phủ nhận lời khen, nhưng cũng không bị lệ thuộc vào nó. Họ biết lời khen là tấm gương phản chiếu giá trị của người nói, không phải là thước đo duy nhất cho giá trị bản thân.

Và khi nhận được phản hồi mang tính góp ý, họ không xem đó là một cuộc tấn công cá nhân. Thay vào đó, họ học cách giữ khoảng cách vừa đủ với lời nhận xét – để suy xét, lựa chọn điều phù hợp, điều chỉnh nếu cần, và gạt bỏ những điều không cần thiết.

• Buông bỏ kỳ vọng và chấp nhận cuộc sống như chính nó

Một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất của sự trưởng thành về cảm xúc là khả năng buông bỏ kỳ vọng phi thực tế về cuộc sống. Cụ thể là, bám víu vào cách mà bạn nghĩ cuộc đời "nên" diễn ra.

Bộ não con người có xu hướng tự động tạo ra những câu chuyện về tương lai: mình sẽ làm gì, gặp ai, yêu ai, sống như thế nào. Nhưng thực tế hiếm khi khớp với những kịch bản ta vẽ ra. Và khi kỳ vọng tan vỡ, đau khổ dễ dàng bùng lên.

Người trưởng thành về mặt cảm xúc hiểu rằng: càng bám víu vào một kết quả cụ thể, ta càng dễ rơi vào lo âu, trầm cảm hoặc thất vọng. Họ học cách đón nhận cuộc sống với điều kiện vốn có – không cố gắng kiểm soát mọi thứ, mà chấp nhận, thích nghi, và vững vàng tiến bước.

Sự chấp nhận không phải là đầu hàng, mà là khả năng nhìn thẳng vào sự thật, không phủ nhận cũng không tô hồng. Đó là kết quả của sự rèn luyện tinh thần, có thể đến từ trị liệu, từ thiền định, hoặc những biến cố lớn trong đời như mất mát, thất bại, hay chuyển hóa tâm linh.

• Hiểu rõ giới hạn của sự lãng mạn

Sự thu hút về mặt cảm xúc hay thể chất là chất xúc tác cho những mối quan hệ ban đầu – nhưng không đủ để duy trì một mối quan hệ lành mạnh lâu dài.

Người trưởng thành về mặt cảm xúc hiểu rằng tình yêu không chỉ là cảm xúc, mà còn là hành động, là lựa chọn, là trách nhiệm. Họ biết rằng:

Một mối quan hệ cần được nuôi dưỡng bằng sự lắng nghe, thấu hiểu, và điều chỉnh.

Mỗi người đều có trách nhiệm với cảm xúc và hành vi của mình.

Khi có xung đột, thay vì phản ứng tức thì, họ chọn phản hồi có ý thức, dựa trên lý trí và lòng bao dung.

Họ sẵn sàng xin lỗi khi cần, sẵn sàng thay đổi những thói quen có hại, và đủ mạnh mẽ để giữ vững bản thân trong khi vẫn kết nối với người kia. Họ hiểu rằng yêu thương không phải là tan chảy vào nhau, mà là cùng nhau phát triển, trưởng thành và chữa lành.

Tóm lại, sự trưởng thành về mặt cảm xúc không đến từ việc đọc nhiều sách tâm lý hay nghe nhiều podcast phát triển bản thân – dù đó có thể là điểm khởi đầu. Nó đến từ thực hành đều đặn, dám đối diện với bản thân, và học cách sống trọn vẹn với cả những phần “bóng tối” trong mình.

Vì sau cùng, trưởng thành không phải là trở nên hoàn hảo, mà là đủ bình an để chấp nhận chính mình và người khác, như họ vốn là.