Vì sao nhiều bé gái có kinh nguyệt sớm rồi… không cao thêm?

Độ tuổi bình thường của kỳ kinh đầu tiênĐộ tuổi bình thường của kỳ kinh đầu tiênTổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác định độ tuổi hành kinh lần đầu bình thường của bé gái nằm trong khoảng 10–15 tuổi. Theo các khảo sát quy mô lớn, tuổi trung bình có kinh nguyệt lần đầu của bé gái trên toàn cầu là khoảng 12,4 tuổi. Điều đó có nghĩa là, nếu bé gái bắt đầu có kinh trong khoảng 10–15 tuổi, thì đều được xem là bình thường.

Đặc biệt, nếu khoảng 12 tuổi đã có kinh nguyệt thì đây là dấu hiệu rất bình thường và khỏe mạnh.

Ngược lại, nếu quá sớm, trước 8 tuổi đã có kinh thì có thể là dậy thì sớm. Hoặc nếu quá muộn 15–16 tuổi vẫn chưa có kinh, cũng cần đưa trẻ đi khám để tìm nguyên nhân.

Khi con có kinh quá sớm, như 8–9 tuổi, điều khiến hầu hết các bà mẹ lo lắng nhất chính là chiều cao. Vậy thời điểm có kinh nguyệt lần đầu có thực sự ảnh hưởng đến chiều cao hay không?

Kỳ kinh đầu tiên và chiều cao

Thời điểm bé gái có kinh nguyệt lần đầu có ảnh hưởng đến chiều cao không? Câu trả lời là: Có ảnh hưởng rất lớn nhưng không phải mối quan hệ nhân – quả trực tiếp.

Nhiều phụ huynh vẫn mơ hồ về việc tuổi dậy thì ảnh hưởng đến chiều cao như thế nào. Trước hết, cần hiểu rằng trẻ cao lên chủ yếu là nhờ sự phát triển của xương dài, như xương chân và xương tay.

Nếu quan sát trẻ trước 6 tuổi, ta thường thấy các bé có má bầu bĩnh, tay chân ngắn. Nhưng khi vào tiểu học, tay chân trẻ đột nhiên thon dài ra, trông giống “người lớn thu nhỏ”. Đó chính là lúc xương dài đang phát triển mạnh.

Ở hai đầu xương dài có một vùng rất quen thuộc gọi là sụn tăng trưởng (đầu xương). Nhiều người từng nghe nói khi sụn tăng trưởng khép lại, trẻ sẽ không cao thêm nữa. Lý do là vì dưới tác động của hormone, trẻ sẽ tăng chiều cao. Khi bước vào tuổi dậy thì, nồng độ estrogen trong cơ thể bé gái tăng cao.

Estrogen ở mức cao khiến trẻ tăng chiều cao nhanh trong thời gian ngắn, đồng thời đẩy nhanh quá trình đóng sụn tăng trưởng, cuối cùng là ngừng phát triển chiều cao.

Khi bé gái đã có kinh nguyệt, thực ra không phải mới bước vào dậy thì, mà là đã bước sang giai đoạn giữa – cuối của tuổi dậy thì. Giai đoạn tăng trưởng chiều cao mạnh nhất không phải sau khi có kinh, mà là 1–2 năm trước khi có kinh. Trong 1–2 năm này, trẻ sẽ cao lên rất nhanh. Khi kỳ kinh đầu tiên xuất hiện, điều đó cho thấy xương đã khá trưởng thành và dư địa tăng chiều cao sau đó không còn nhiều.

Trình tự phát triển của tuổi dậy thì

Bác sĩ người Anh James Tanner, thông qua các nghiên cứu dọc trên số lượng lớn trẻ em, đã xác định trình tự dậy thì điển hình của bé gái.

Khởi động dậy thì

Ngực bắt đầu phát triển. Ở bé gái, dấu hiệu này rõ ràng hơn bé trai, nên mẹ có thể dễ dàng nhận ra. Khi ngực con bắt đầu phát triển điều đó có nghĩa là con không còn là trẻ nhỏ nữa mà đã chuẩn bị bước vào tuổi dậy thì.

Chiều cao tăng vọt

Sau khi dậy thì khởi động, bạn sẽ thấy con cao lên nhanh như măng mọc. Nếu trẻ tăng chiều cao quá sớm và quá nhanh, đừng vội mừng rằng con cao vượt trội. Bởi rất có thể, con đã bước vào giai đoạn giữa của dậy thì và ít hơn bạn bè 1–2 năm để tiếp tục cao lên.

Ngược lại, nếu con chưa tăng chiều cao nhanh như bạn bè cũng đừng quá lo lắng. Chỉ cần con phát triển đều đặn theo đường cong tăng trưởng thì đó là điều bình thường, thậm chí còn có thêm 1–2 năm để cao lên so với các bạn khác. Có kinh nguyệt – giai đoạn giữa và cuối dậy thì

Sau 1–2 năm tăng chiều cao mạnh, trẻ bắt đầu có kinh nguyệt, điều đó đồng nghĩa với việc đã bước vào giai đoạn giữa – cuối của tuổi dậy thì.

Ở giai đoạn này, trẻ vẫn tiếp tục cao lên, nhưng tốc độ chậm hơn rõ rệt so với trước.

Nhiều nghiên cứu uy tín đã chứng minh rằng, sau kỳ kinh đầu tiên, bé gái chỉ còn cao thêm khoảng 5–7,5 cm. Đa số bé gái sẽ gần như ngừng tăng chiều cao sau 1–2 năm kể từ khi có kinh. Nói cách khác, đến thời điểm đó, chiều cao gần như đã được định hình.

Vì vậy, để trẻ phát triển tự nhiên, không dậy thì sớm sẽ giúp con có thêm thời gian để cao lên, thay vì sụn tăng trưởng đóng lại quá sớm.

Độ tuổi có kinh chịu ảnh hưởng bởi những yếu tố nào?

Di truyền

Nghiên cứu cho thấy, tuổi có kinh lần đầu của bé gái chịu ảnh hưởng từ mẹ tới 50–80%. Có mẹ từng chia sẻ rằng, con gái di truyền từ mình, mới lớp 3 đã có kinh. May mắn là bé vẫn cao tới 1m63, chủ yếu nhờ bố mẹ đều cao. Điều đó cho thấy, chiều cao của bố mẹ có vai trò rất quan trọng, giúp trẻ không bị thấp dù có kinh sớm.

Dinh dưỡng và cân nặng

Bạn có để ý rằng, trẻ hơi thừa cân thường dậy thì sớm hơn không? Vì sao béo phì lại ảnh hưởng đến chiều cao?

Bởi cơ thể trẻ cần đạt đến một mức dự trữ mỡ tối thiểu để kích hoạt kinh nguyệt. Tỷ lệ mỡ tối thiểu này là 17% trọng lượng cơ thể. Tức là, khi lượng mỡ trong cơ thể chiếm khoảng 17%, cơ thể mới đủ điều kiện để bắt đầu hành kinh.

Những trẻ thừa cân thường đạt ngưỡng này sớm hơn nên dễ dậy thì sớm hơn. Ngược lại, những trẻ rất gầy thường sẽ có kinh muộn hơn so với bạn bè cùng tuổi.

Tôi có một người bạn học cấp 3, trông nhỏ bé, gầy gò như học sinh lớp 6. Mẹ bạn ấy mỗi lần đến trường đều rất lo lắng vì con chưa có kinh, sợ có vấn đề sức khỏe.

Điều đó cho thấy, dinh dưỡng của trẻ vô cùng quan trọng. Dinh dưỡng cân đối và đầy đủ giúp duy trì sự phát triển bình thường. Nhưng dinh dưỡng dư thừa, hormone quá mức lại có thể “thúc chín” trẻ sớm.

Tuy nhiên, cũng không nên hiểu sai rằng có kinh sớm thì chắc chắn thấp, có kinh muộn thì chắc chắn cao. Thực tế, có kinh sớm chỉ đồng nghĩa với việc ít thời gian tăng chiều cao hơn.

Nếu giấc ngủ, dinh dưỡng và di truyền đều tốt, trẻ vẫn có thể cao, chỉ là chưa phát huy hết tiềm năng tối đa. Ngược lại, có kinh muộn giúp trẻ có thêm thời gian cao lên, nhưng chiều cao cuối cùng vẫn phụ thuộc vào di truyền và môi trường sống.