Suy thận ngày càng trẻ hóa: Do sự chủ quan hay căn bệnh của thời hiện đại?

Những con số đáng báo động về suy thận ở người trẻ

Theo thống kê mới nhất của Bộ Y tế, hiện nay trên cả nước có khoảng 10 triệu người mắc bệnh thận mạn (chiếm khoảng 10 % dân số). Trong đó, có khoảng 26.000 bệnh nhân đã bước vào giai đoạn cuối cần lọc máu định kỳ hoặc ghép thận để duy trì sự sống.

Điều đáng lo ngại là tỷ lệ người trẻ mắc bệnh đang tăng nhanh và phần lớn chỉ phát hiện khi bệnh đã trở nặng do thiếu thói quen kiểm tra sức khỏe định kỳ và chủ quan trước các dấu hiệu cảnh báo ban đầu.

Theo Bộ Y tế, có tới 90% người mắc suy thận không hề biết mình đang mang bệnh, đến khi xuất hiện các triệu chứng rõ rệt như mệt mỏi kéo dài, phù mặt chân, tiểu đêm nhiều, nước tiểu có bọt... thì đa phần bệnh đã tiến triển nặng.

Bên cạnh đó, theo báo cáo từ các cơ sở y tế trong nước, giai đoạn 2020-2025, tỷ lệ người trẻ từ 18 đến 30 tuổi mắc bệnh thận chiếm tới 20-30% tổng số ca bệnh thận.

Trong thời gian gần đây, bệnh viện (BV) Nguyễn Tri Phương (TP Hồ Chí Minh) luôn có khoảng trên 300 bệnh nhân chạy thận định kỳ, trong đó 15% có tuổi từ 19-40 (trước đây bệnh thường xuất hiện ở độ tuổi ngoài 60).

Trong khi đó tại Khoa Thận nhân tạo - BV Chợ Rẫy (TP Hồ Chí Minh) mỗi ngày tiếp nhận khoảng hơn 400 bệnh nhân lọc máu chạy thận định kỳ. Trong đó, số bệnh nhân dưới 35 tuổi cũng chiếm 15% tổng số người chạy thận. Bên cạnh đó, bệnh nhân trẻ đến khám chiếm khoảng 20%, cá biệt có những bệnh nhân mới chỉ 16 tuổi.

Còn tại Trung tâm Thận tiết niệu và Lọc máu, BV Bạch Mai (Hà Nội) cũng có khoảng 160-180 bệnh nhân thận đang điều trị nội trú. Trung bình mỗi ngày, nơi đây tiếp nhận 30-40 bệnh nhân mới. Đáng chú ý, trong số những bệnh nhân nhập viện ngày càng có nhiều người dưới 30 tuổi, độ tuổi đang là lao động chính trong gia đình. Thậm chí bệnh nhân chỉ mới 15-16 tuổi khi được chẩn đoán mắc bệnh thận mạn thì đã ở vào giai đoạn cuối…

Như vậy, theo thống kê từ Bộ Y tế và các số liệu từ một số cơ sở y tế cho chúng ta thấy rằng, xu thế mắc bệnh thận ngày càng trẻ hóa, đặc biệt là suy thận mạn. Điều này đặt ra một thách thức lớn không chỉ về mặt chuyên môn y học mà còn ở góc độ quản lý hệ thống y tế, an sinh xã hội và phát triển kinh tế quốc gia vì những người trẻ thường là lao động chính trong gia đình và có đóng góp nhiều cho xã hội.

Đặc biệt, một tương lai rộng mở phía trước bỗng dưng bị “bóp nghẹt” bởi căn bệnh quái ác mà người bệnh phải sống chung suốt đời, thậm chí làm giảm tuổi thọ của họ…

Tại sao bệnh thận suy thận lại ngày càng trẻ hóa?

Suy thận đang ngày càng trẻ hóa, đó là một thực tế đã được kiểm chứng bằng những thống kê từ các cơ quan y tế. Đặc biệt, bệnh suy thận không chừa một ai, vì vậy giới trẻ cần thay đổi nhận thức, chủ động kiểm tra sức khỏe định kỳ, xây dựng lối sống khoa học đó không chỉ là cách bảo vệ bản thân, mà còn là trách nhiệm với gia đình và xã hội.

Theo các chuyên gia y tế, suy thận có nhiều yếu tố. Tuy nhiên, để dẫn đến tình trạng này đa phần là do lối sống thiếu khoa học của giới trẻ:

Theo bác sĩ Nghiêm Trung Dũng - Giám đốc Trung tâm thận, tiết niệu và lọc máu BV Bạch Mai, thời gian qua các ca mắc suy thận mạn có xu hướng trẻ hóa. Đây là vấn đề rất đáng lo ngại.

 “Người trẻ bị suy thận liên quan đến nhiều vấn đề, trong đó ngoài nguyên nhân do viêm cầu thận thì thói quen ăn uống, sinh hoạt không điều độ cũng là yếu tố nguy cơ thúc đẩy các bệnh lý chuyển hóa sớm, gây ra nhiều bệnh lý trong đó có bệnh thận mạn” - Bác sĩ Dũng cho biết.

Cũng theo bác sĩ Dũng, trên thực tế không ít bạn trẻ hiện nay vẫn duy trì lối sống tiềm ẩn nguy cơ cao: ăn mặn, uống nước ngọt thường xuyên, lạm dụng thuốc giảm đau, dùng thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc, thức khuya, ít vận động… Tất cả những thói quen này âm thầm bào mòn chức năng thận, từng ngày một đẩy người trẻ đến gần căn bệnh mạn tính nguy hiểm.

Đặc biệt, lối sống đô thị hóa, chế độ ăn giàu năng lượng, lạm dụng thực phẩm chế biến sẵn với nhiều chất bảo quản, lạm dụng rượu bia và lối sống lười vận động là các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh suy thận.

“Cách duy nhất để phát hiện bệnh sớm là kiểm tra định kỳ chức năng thận, xét nghiệm nước tiểu, siêu âm định kỳ. Tuy nhiên thói quen khám sức khỏe định kỳ vẫn chưa phổ biến trong giới trẻ. Hầu hết họ chỉ đến BV khi đã quá mệt mỏi, khi thận đã tổn thương nghiêm trọng” - Bác sĩ Dũng khuyến cáo.

Bên cạnh đó, theo BSCKII Vũ Thị Minh Hoa - Trưởng khoa Thận - Lọc máu, BV Nguyễn Tri Phương (TP Hồ Chí Minh), trước đây bệnh nhân trẻ mắc suy thận chủ yếu do bệnh lý bẩm sinh, bệnh lý tiềm ẩn (miễn dịch) âm thầm gây tổn thương thận hay bệnh lý di truyền (thận đa nang). Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, bệnh viện ghi nhận nhiều người trẻ suy thận cấp do sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc, tự uống thuốc điều trị thời gian dài, dinh dưỡng không hợp lý…

“Bệnh nhân suy thận cấp phải lọc máu cấp tính, sau điều trị chức năng thận có phục hồi so với lúc cấp cứu nhưng sau này đa số vẫn suy thận mạn giai đoạn 2, 3, 4, không trở về như bình thường. Một số rơi vào tình trạng suy thận mạn giai đoạn cuối, phải chạy thận định kỳ” - Bác sĩ Hoa chia sẻ…

Theo chuyên gia y tế, về cơ bản, trong môi trường hiện đại ngày nay nhiều người thường chủ quan khi thường xuyên ăn mặn, dùng thực phẩm chế biến sẵn như đồ ăn nhanh, thực phẩm đóng gói thường chứa nhiều muối và phụ gia bảo quản.

Đồng thời, lạm dụng chất phụ gia thực phẩm như các chất tạo màu, tạo mùi, bảo quản trong thực phẩm công nghiệp khi vào cơ thể phải qua chuyển hóa ở gan và thận.

Bên cạnh đó, trong môi trường công việc ngày nay, đặc biệt là trong môi trường công sở giới trẻ thường ngồi nhiều, ít hoạt động thể chất làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa, béo phì, tăng huyết áp, tiểu đường - những yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn tới suy thận.

Hiện nay, nhiều người trẻ cũng có thói quen dùng thuốc không kê đơn hoặc theo lời truyền miệng, đặc biệt là thuốc đông y, thuốc giảm đau không rõ nguồn gốc được mua trên mạng xã hội. Việc sử dụng không kiểm soát có thể gây độc cho thận và thúc đẩy quá trình suy thận mạn.

Cách phát hiện và phòng ngừa suy thận

Theo Tổ chức Y tế thế giới, sàng lọc định kỳ là biện pháp then chốt giúp phát hiện sớm bệnh thận mạn.

Những người có nguy cơ cao như mắc tiểu đường, tăng huyết áp, béo phì, bệnh tim mạch, tự miễn nên xét nghiệm máu, nước tiểu, đo huyết áp và siêu âm thận tiết niệu định kỳ.

Về lâu dài, việc giảm gánh nặng suy thận phụ thuộc vào thay đổi hành vi sống lành mạnh như: ăn nhạt, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, uống đủ nước, không hút thuốc, hạn chế rượu bia, tập thể dục thường xuyên và không tự ý dùng thuốc, đặc biệt là các loại thuốc không rõ nguồn gốc.

Bên cạnh đó, các chuyên gia y tế cũng nhấn mạnh suy thận ở người trẻ không còn là vấn đề hiếm gặp mà đã trở thành một vấn đề y tế cộng đồng nghiêm trọng. Vì vậy, việc phòng ngừa sớm bằng cách thay đổi hành vi sống, tăng cường sàng lọc và quản lý yếu tố nguy cơ sẽ là chìa khóa để ngăn chặn làn sóng trẻ hóa của bệnh thận.