Tiêu thụ nước giải khát có đường đang là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng. Từ trẻ em đến người trưởng thành, hàng triệu người đang phải trả giá vì thói quen và sở thích sử dụng các loại đồ uống này.
Sử dụng nước uống có đường tăng vọt và những hậu quả nghiêm trọng
Theo số liệu của Tổ chức Y tế thế giới, tiêu thụ đồ uống có đường ở Việt Nam đã tăng nhanh trong 15 năm qua. Lượng tiêu thụ nước giải khát có đường đã tăng gấp 4 lần trong vòng hơn 10 năm, từ 3,44 tỷ lít năm 2013 lên 6,67 tỷ lít năm 2023. Mức tiêu thụ bình quân đầu người cũng tăng mạnh từ 18,5 lít lên 66,5 lít mỗi năm, tương đương mỗi người tiêu thụ hơn 1,3 lít nước giải khát có đường mỗi tuần.
PGS-TS.Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng cho biết, trong nhiều loại đồ uống có chứa rất nhiều đường. “Trung bình trong 330ml đồ uống có đường có gas thường chứa khoảng 35g đường, cung cấp khoảng 140 kcal năng lượng, trong khi có rất ít giá trị dinh dưỡng (theo Tổ chức Y tế thế giới). Ví dụ một chai nước cam ép 455ml thông thường sẽ chứa khoảng 15 thìa cà phê đường” – TS Mai thông tin.
TS Mai cũng phân tích, nước giải khát có đường là nguyên nhân gây ra ít nhất 9 nhóm bệnh nguy hiểm, bao gồm thừa cân béo phì, tiểu đường tuýp 2, hội chứng rối loạn chuyển hóa, bệnh tim mạch, các bệnh tiết niệu, tiêu hóa, ung thư đường tiêu hóa và cả sa sút trí tuệ.
“Đường dạng lỏng trong đồ uống được hấp thụ nhanh chóng khiến cơ thể không kịp nhận biết lượng calo nạp vào, làm não bộ không gửi tín hiệu no, dẫn đến việc tiếp tục nạp năng lượng không kiểm soát. Điều này gây dư thừa calo, dẫn đến thừa cân, béo phì, đồng thời làm giảm chất lượng dinh dưỡng do lượng calo này là “năng lượng rỗng”. Tiêu thụ đồ uống có đường thường xuyên là nguyên nhân chính làm tăng tỉ lệ béo phì trên toàn cầu và các bệnh không lây nhiễm liên quan đến chế độ ăn uống”.
Tỷ lệ trẻ em và thanh thiếu niên mắc béo phì tại Việt Nam đã và đang tăng nhanh chóng trong vòng một thập kỷ qua. Theo Điều tra Dinh dưỡng Quốc gia, tỷ lệ trẻ từ 5 đến 19 tuổi bị thừa cân, béo phì đã tăng hơn gấp đôi, từ 8,5% lên 19% trong vòng 10 năm. Đây không còn là câu chuyện của vài cá nhân, mà đã trở thành một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng.
“Cần hiểu rằng béo phì ở trẻ em không chỉ là vấn đề ngoại hình. Đó là cánh cửa dẫn đến hàng loạt hệ lụy sức khỏe như đái tháo đường type 2, tim mạch, gan nhiễm mỡ, tăng huyết áp, thậm chí ung thư. Không chỉ ảnh hưởng thể chất, béo phì còn gây tổn thương tâm lý nghiêm. Tất cả những điều đó có thể bắt nguồn chỉ từ một lon nước ngọt mỗi ngày. Do đó, có thể nói tiêu thụ quá nhiều nước uống có đường là con đường tắt tới bệnh viện nhanh nhất ” – TS Mai chia sẻ.
Sớm áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường
TS. Hoàng Thị Mỹ Hạnh từ Viện Chiến lược và Chính sách Y tế cho biết, hiện Việt Nam có khoảng 26,2% người trưởng thành mắc tăng huyết áp, tương đương 17 triệu người, hơn 4,6 triệu người bị tiểu đường, cùng với hơn 180 nghìn ca ung thư mới mỗi năm. Tỷ lệ trẻ em thừa cân, béo phì cũng ở mức đáng báo động, 9,4% trẻ dưới 5 tuổi và 19% trẻ trên 5 tuổi, dự báo đến năm 2030, số trẻ em thừa cân béo phì sẽ lên đến gần 2 triệu, đe dọa tương lai của thế hệ trẻ và gây áp lực nặng nề cho hệ thống y tế.
Trước tình trạng tiêu thụ nước uống có đường tăng cao và đe dọa nghiêm trong sức khỏe người lớn và trẻ em như hiện nay, việc thực hiện các biện pháp để ngăn chặn xu hướng này đang là vấn đề được quan tâm.
Ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Quốc hội Trên thế giới cho biết, một trong biện pháp cần thiết và khẩn trương đó là áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường. “Đã có 107 quốc gia áp dụng thuế TTĐB với nước giải khát có đường, trong đó 7 quốc gia ASEAN như Lào và Campuchia cũng đã thực hiện. Việt Nam, với vị thế là nước thứ hai trên thế giới ký Công ước Quốc tế về quyền trẻ em, không thể đứng ngoài xu hướng này mà cần nhanh chóng hòa nhập để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Việc bổ sung nước giải khát có đường vào diện chịu thuế TTĐB nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước về bảo vệ sức khỏe nhân dân, phù hợp với khuyến cáo của WHO, UNICEF và Bộ Y tế. Đây là bước đầu trong các giải pháp hạn chế tiêu thụ sản phẩm nhiều đường” – ông Mãi nhấn mạnh.
TS. Angela Pratt, Trưởng đại diện Y tế thế giới WHO tại Việt Nam cũng nhận định đây là thời điểm phù hợp để áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường nhằm ngăn chặn xu hướng tiêu thụ loại nước này tăng cao. WHO cũng cảnh báo các ngành công nghiệp có thể phản đối với lý do tác động tiêu cực đến kinh tế, nhưng các nghiên cứu toàn cầu chứng minh thuế giúp người tiêu dùng chuyển sang lựa chọn sản phẩm ít đường hơn, đồng thời thúc đẩy nhà sản xuất điều chỉnh sản phẩm.
“Không chỉ giúp giảm mức tiêu thụ, chính sách thuế còn góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phù hợp với xu hướng quốc tế, cần được triển khai sớm nhằm bảo vệ thế hệ tương lai” – TS Angela Pratt khẳng định.
Đại biểu Lê Hoàng Anh (Gia Lai) nhấn mạnh tầm quan trọng của chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt, lấy sức khỏe người dân, đặc biệt thế hệ tương lai làm trung tâm. Ông cho rằng mức thuế 8-10% dự kiến áp dụng vào 2027-2028 là quá thấp và chậm so với mức độ nguy cơ hiện nay. Ông đề xuất giữ mức thuế 10% từ năm 2026 và nâng lên 20% vào năm 2030, áp thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường như mô hình Thái Lan. Chính sách này không nhằm cấm đoán mà tạo động lực người tiêu dùng chọn lựa sản phẩm lành mạnh hơn, giảm gánh nặng bệnh tật và chi phí y tế trong tương lai.
Bên cạnh đó, theo TS Hoàng Mỹ Hạnh, cần đẩy mạnh truyền thông thay đổi hành vi bao gồm truyền thông quy mô cộng đồng về chế độ ăn uống lành mạnh, bao gồm tiếp thị xã hội; giáo dục dinh dưỡng cho các bậc cha mẹ và trẻ em.
Chú thích ảnh: Trẻ uống nhiều đồ uống có đường bị biến chứng đái tháo đường (Ảnh: Bệnh viện Nhi đồng Thành phố).
Lỏng gối khi chơi thể thao: “Sát thủ” thầm lặng khiến nhiều VĐV giải nghệ sớm
Trong thể thao, không phải lúc nào các chấn thương cũng đến từ những pha va chạm kịch liệt. Có những tổn thương âm thầm, không gây đau dữ dội ngay lập tức nhưng đủ để hủy hoại phong độ và sự nghiệp của một vận động viên. Lỏng gối là một ví dụ điển hình.
