Điều trị hậu COVID-19 bằng khí công dưỡng sinh

Tại Trung tâm Phục hồi chức năng và Khí công dưỡng sinh, BV Châm cứu Trung ương, phương pháp tập khí công dưỡng sinh đã trở thành một trong những phương pháp điều trị chính, mang lại hiệu quả tích cực trong việc chăm sóc sức khỏe người bệnh, nhất là với người bệnh rối loạn hậu COVID-19.

Theo ThS.BS Ngô Chiến Thuật - Phó Giám đốc Trung tâm Phục hồi chức năng và Khí công dưỡng sinh, BV Châm cứu Trung ương, phương pháp tập khí công dưỡng sinh có hiệu quả rất tốt trong cải thiên các rối loạn hậu COVID-19 thể Phế Tỳ khí hư.

Điều này đã được bác sĩ Ngô Chiến Thuật và các cộng sự của mình thực hiện nghiên cứu đánh giá trên 121 người bệnh rối loạn hậu COVID-19 theo y học hiện đại (YHHĐ) và thuộc thể bệnh Phế Tỳ khí hư của y học cổ truyền (YHCT), đến khám và điều trị tại bệnh viện Châm cứu Trung ương trong thời gian từ tháng 3-10/2023.

Hội chứng hậu COVID-19 xuất hiện khi các triệu chứng của giai đoạn cấp kéo dài -on dai dẳng sau 4 tuần kể từ khi triệu chứng đầu tiên khởi phát do nhiễm vi rút Sars-CoV-2. Các báo cáo về tỷ lệ triệu chứng hậu COVID-19 nằm trong khoảng từ 32,6% đến 87% bệnh nhân nhập viện. Đối với đối tượng mắc COVID-19 không nhập viện xuất hiện các triệu chứng hậu COVID-19 có 37% mệt mỏi và 30% suy giảm nhận thức.

Các triệu chứng khác ít điển hình hơn bao gồm rối loạn tâm thần, nhức đầu, đau cơ, đau ngực, khớp, rối loạn chức năng khứu giác và vị giác, ho, rụng tóc, mất ngủ, thở khò khè, chảy nước mũi, đờm, các vấn đề về tim mạch và đường tiêu hóa. Những triệu chứng này có thể kéo dài đến sáu tháng từ khi xuất viện hoặc khởi phát triệu chứng, có nhiều trường hợp các dấu hiệu kéo dài hơn ảnh hương chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Người bệnh khi được điều trị COVID-19 âm tính gặp rất nhiều trường hợp để lại di chứng nặng nề, nhất là chức năng hô hấp. Để điều trị COVID-19 một cách toàn diện, đặc biệt là cải thiện chức năng phổi và tâm lý ổn định, tăng cường khả năng vận động, ngăn chặn sự suy giảm cả về thể chất lẫn tinh thần. Đáp ứng mục tiêu của ngành y tế là kiểm soát và tìm ra các biện pháp phòng chống căn bệnh này một cách hiệu quả, đặc biệt là triệu chứng ho và hụt hơi.

Bên cạnh đó, y học cổ truyền cũng góp phần không nhỏ trong việc điều trị và phục hồi cho người bệnh hậu COVID-19 như uống thuốc sắc y học cổ truyền và các phương pháp không dùng thuốc như châm cứu, cấy chỉ, tập khí công dưỡng sinh… Trong đó phương pháp tập khí công dưỡng sinh được đề cập đến trong các bệnh lý tổn thương đường hô hấp, hệ vận động, tiêu hóa… Và thực tế, tại BV Châm cứu Trung ương đã áp dụng phương pháp khí công dưỡng sinh vào điều trị bệnh nhân hậu COVID-19 đạt được nhiều kết quả tốt.

Theo nghiên cứu, những bệnh nhân này được bác sĩ Thuật và các cộng sự hướng dẫn tập bài tập Khí công dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng ngày 1 lần, mỗi lần 30 - 45 phút. Đối tượng được lựa chọn điều trị bằng khí công dưỡng sinh là những người bệnh từ 18 tuổi trở lên được chẩn đoán các rồi loạn hậu COVID-19 điều trị nội trú tại bệnh viện. Người bệnh được chẩn đoán xác định rối loạn hậu COVID-19 theo hướng dẫn chẩn đoán và điều trị sau nhiễm COVID-19 người lớn của Bộ Y tế có các triệu chứng lâm sàng phù hợp với chứng Phế tỳ khí hư theo y học cổ truyền, tuân thủ quy trình điều trị.

Kết quả của nghiên cứu cho thấy, có sự thay đổi có ý nghĩa thống kê về triệu chứng khó thở theo phân loại của mMRC, trong đó, sau 30 ngày điều trị, mức độ khó thở tốt dần lên. Tại thời điểm ngày thứ 30 sau tập khí công, có 52,9% bệnh nhân hết khó thở; 33,9% chỉ còn khó thở khi gắng sức và 13,2% người bệnh khó thở khi đi đường bằng. Không có bệnh nhân nào khó thở khi đi chậm, dừng lại thở.

Sự thay đổi mức độ mệt mỏi bằng thang điểm Borg-CR như sau: Sau điều trị, tình trạng mệt mỏi có sự cải thiện đáng kể, với 55,4% người bệnh không mệt mỏi; 28,9% mệt mỏi nhẹ; 15,7% mệt mỏi vừa. Khác biệt có ý nghĩa thống kê so với thời điểm trước điều trị.

Điểm chất lượng cuộc sống của người bệnh sau điều trị mức tốt đạt 39,7%; khá đạt 43% và có 17,3% bệnh nhân đạt hiệu quả cải thiện chất lượng cuộc sống mức trung bình.

Từ kết quả này có thể thấy, tập khí công dưỡng sinh là phương pháp trị liệu cơ học hiệu quả của y học cổ truyền, dễ thực hiện, các động tác không phức tạp, người bệnh có thể tự thực hiện tại nhà, ứng dụng trong điều trị, phòng bệnh và phục hồi sức khỏe. Tập khí công dưỡng sinh có lợi ích rất lớn cho người bệnh bởi nó giúp tăng kết quả hồi phục, giảm thời gian điều trị. Tập luyện khí công dưỡng sinh theo giúp tăng quá trình biệt hoá, tái tổ chức não của người bệnh và làm giảm đáng kể các thương tật thứ phát. Các triệu chứng lâm sàng được cải thiện rõ rệt, cũng là cơ sở để các thang điểm cho thấy hiệu quả tốt trong can thiệp bằng tập khí công dưỡng sinh đối với thể bệnh đã lựa chọn. Điều này càng được minh chứng rõ qua kết quả điều trị chung, tỷ lệ người bệnh có hiệu quả tốt và khá cao, tương ứng 68,6%. Chỉ có 24,8% người bệnh có hiệu quả điều trị mức độ trung bình và 6,6% người bệnh không hiệu quả.

Từ đầu năm 2025 đến nay, Việt Nam ghi nhận rải rác 641 trường hợp mắc tại 39 tỉnh, thành phố, không có tử vong. Trong đó TP. Hà Nội (153 trường hợp mắc), TP. Hải Phòng (138), TP. Hồ Chí Minh (80), Quảng Ninh (46), Bắc Giang (24), Bắc Ninh (24), Thái Nguyên (23), 32 tỉnh, thành phố khác ghi nhận rải rác dưới 20 ca mắc/tỉnh, hiện nay không ghi nhận các ổ dịch tập trung, tuy nhiên có sự gia tăng nhẹ trong 3 tuần gần đây. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương có gia tăng các trường hợp nhập viện chủ yếu trong tháng 5/2025 là các bệnh nhân trên địa bàn Thành phố Hà Nội và một số tỉnh lân cận.

Hiện đang vào kỳ nghỉ hè, nhu cầu du lịch, đi lại tăng cao, tập trung đông người tại các địa điểm du lịch, vui chơi, giải trí và các khu vực công cộng, làm gia tăng nguy cơ lây truyền bệnh, nên không loại trừ khả năng gia tăng các trường hợp mắc tại nước ta trong thời gian tới; tuy nhiên có thể sẽ không gia tăng các trường hợp nặng do biến thể của vi rút SARS-CoV-2.

Để chủ động phòng, chống bệnh COVID-19, Bộ Y tế tiếp tục khuyến cáo người dân thực hiện tốt các biện pháp sau:

- Đeo khẩu trang nơi công cộng, trên phương tiện giao thông công cộng, tại cơ sở y tế.

- Hạn chế tụ tập nơi đông người (nếu không cần thiết).

- Rửa tay thường xuyên bằng nước sạch, xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.

- Tăng cường vận động, rèn luyện thể lực, dinh dưỡng hợp lý.

- Khi có biểu hiện sốt, ho, khó thở thì phải đến ngay cơ sở y tế nơi gần nhất để được kiểm tra, theo dõi và xử lý kịp thời…