Rùa Hoàn Kiếm ở Đồng Mô chết: Việt Nam còn bao nhiêu cá thể cùng loài để bảo tồn?

Dẫn tin từ Báo Lao Động, theo một chuyên gia trong lĩnh vực bảo tồn, cá thể rùa Hoàn Kiếm ở hồ Đồng Mô có thể đã chết nhiều ngày trước khi nổi lên mặt nước, như chuyện từng xảy ra với "cụ" rùa Hồ Gươm cuối cùng. Cá thể này có chiều dài toàn thân 156cm, chiều dài mai rùa 98cm, chiều rộng mai rùa 76cm, cân nặng 93kg.

Theo nhận định, cá thể rùa Hoàn Kiếm bị chết nhiều khả năng chính là cá thể rùa đã được bẫy bắt thành công vào năm 2020. Khi đó, các nhà bảo tồn đã bẫy bắt thành công một cá thể rùa Hoàn Kiếm có cân nặng 86kg, chiều dài mai 99,5cm, rộng mai 75,5cm.

Việc cá thể rùa bị chết đã làm hẹp dần hy vọng khôi phục loài rùa quý hiếm nhất thế giới này. Nguyên nhân cái chết của cá thể rùa này đang được các cơ quan chức năng làm rõ.

Hồ Đồng Mô là nơi sinh sống của Loài Giải Sin-hoe (Rafetus swinhoei) còn có tên gọi khác là rùa Hoàn Kiếm, rùa hồ Gươm là loài rùa nguy cấp, quý hiếm nhất thế giới.

Theo Báo Sức khỏe & Đời sống, dự kiến có hai cách để xử lý xác rùa như trước đây từng làm là nhựa hoá hoặc tiêu bản. Tuy nhiên việc ngâm xác rùa trong dung môi dễ gây ra hiện tượng cháy nổ, ngâm trong cồn hay ngâm phoóc-môn sẽ không đẹp và bị mất màu. Hiện phương pháp nhựa hóa là tối ưu nhất với loài không vây, không vảy này.

Rùa Hoàn Kiếm là loài rùa quý hiếm nhất trên thế giới với ghi nhận chính thức chỉ có 3 cá thể. Một cá thể sống ở vườn thú Tô Châu (Trung Quốc), một cá thể ở hồ Xuân Khanh (Hà Nội) và cá thể vừa qua đời ở hồ Đồng Mô. Riêng tại hồ Đồng Mô, các nhà bảo tồn của Chương trình Bảo tồn rùa Châu Á cho rằng, có ít nhất 2 cá thể rùa Hoàn Kiếm ở đây. Một bức ảnh từng hai cá thể rùa Hoàn Kiếm song song. Tuy nhiên, tại đây mới bẫy bắt và xác định gene thành công một cá thể.

Vào năm 2016, cá thể rùa Hồ Gươm qua đời, có chiều dài toàn thân là 185cm, chiều rộng mai 100cm, nặng 169kg. Nguyên nhân rùa chết được cho là già yếu, bởi con rùa sống lâu nhất thế giới là 180 năm, trong khi rùa Hồ Gươm ước tính 200 tuổi.

Riêng tại hồ Đồng Mô, các nhà bảo tồn rùa vẫn kỳ vọng còn một cá thể rùa Hoàn Kiếm sinh sống tại đây vì từ lâu, người dân đánh bắt cá khẳng định có 1 cá thể nhỏ hơn cá thể vừa chết, đang sống trong hồ.

Đây là loài rùa hết sức quan trọng cho công tác bảo tồn. Do đó, Chương trình bảo tồn rùa châu Á đã nỗ lực tìm kiếm, phát hiện, và bảo vệ các cá thể còn sót lại ngoài tự nhiên của loài từ những năm 2003 cho tới thời điểm hiện tại.

Việc cá thể rùa Hoàn Kiếm ở hồ Đồng Mô chết khiến việc bảo tồn loài này đang gặp rất nhiều khó khăn. Để bảo tồn loài này, cần phát triển sự hợp tác quốc tế giữa Việt Nam, Trung Quốc, và có thể cả Lào trong công tác nhân giống. Việc cấp bách hiện nay là tiếp tục khảo sát để xác định bất kỳ quần thể nào còn sót lại của loài rùa này ở Việt Nam, Trung Quốc và Lào. Cuối cùng, cần tiếp tục tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cộng đồng, đặc biệt là người dân địa phương gần hồ Đồng Mô và hồ Xuân Khanh về tầm quan trọng của loài rùa mai mềm khổng lồ này cũng như mối quan hệ cùng loài với cá thể rùa có cả giá trị sinh vật học lẫn giá trị văn hoá, tâm linh ở hồ Hoàn Kiếm – Hà Nội.

Năm 2018, UBND TP Hà Nội đã ban hành kế hoạch bảo tồn các cá thể giải Sin-hoe (rùa Hoàn Kiếm). Theo đó, cơ quan chức năng sẽ tiến hành điều tra, xác minh số lượng cá thể, giới tính rùa Hoàn Kiếm tại hồ Đồng Mô và Xuân Khanh. Giai đoạn 2021- 2025, các nhà khoa học nghiên cứu đặc điểm sinh học, điều kiện tự nhiên, môi trường phù hợp làm căn cứ đề xuất kế hoạch ghép đôi sinh sản, nếu được.

Đến năm 2026, các nhà khoa học sẽ thực hiện các dự án bảo tồn, ghép đôi sinh sản, ương nuôi giống loài rùa Hoàn Kiếm, tiến tới phục hồi quần thể loài rùa quý hiếm nhất thế giới và là biểu tượng tâm linh của người Hà Nội. Với việc cá thể ở hồ Đồng Mô chết, hy vọng khôi phục rùa Hoàn Kiếm hẹp dần hy vọng.