Nguy cơ sốt rét ác tính quay trở lại Việt Nam

Nhiều bệnh nhân mắc sốt rét ác tính sau khi trở về từ châu Phi

Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương thông tin, bệnh viện vừa tiếpnhận và điều trị cho ba ca bệnh chẩn đoán sốt rét ác tính. Điều đáng chú ý là cả ba bệnh nhân đều có lịch sử du lịch và làm việc tại các nước châu Phi.

Điển hình là nữ bệnh nhân L.T. M (33 tuổi, Lào Cai), đi du lịch châu Phi cách đây 3 tháng, thời gian du lịch khoảng 1 tháng. Sau khi về nước, chị bắt đầu sốt 40 độ C, đau đầu, buồn nôn, mệt mỏi, da xanh xao. Bệnh nhân nhập viện Nhiệt đới Trung ương khi tình trạng sốt cao liên tục kéo dài, giảm 3 dòng máu (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu), xuất hiện tình trạng co giật, rối loạn ý thức. Kết quả xét nghiệm máu cho thấy dương tính với ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum (chủng sốt rét phổ biến nhất gây bệnh sốt rét ác tính) với mật độ kýsinh trùng sốt rét trong máu ở mức rất cao là 1,9 triệu ký sinh trùng/mm3.

Bệnh nhân thứ hai là chị V.T.P (38 tuổi, Hải Phòng) vừa trở về Việt Nam sau thời gian làm việc tại Nigeria. Ngay sau khi về nước, chị P xuất hiện sốt, mệt mỏi và được người nhà phát hiện trong tình trạng hôn mê, được đưa ngay vào viện cấp cứu. Tại bệnh viện, do tình trạng hôn mê sâu, người bệnh được đặt ống nội khí quản, ngay lập tức được chuyển lên Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trungương và được chẩn đoán sốt rét ác tính. Tại đây, chị được chẩn đoán xác định sốt rét ác tính thể não, suy đa tạng, sốc, nguy cơ tử vong rất cao.

Trước đó, cuối tháng 7/2025, Bệnh viện Đặng Văn Ngữ, Viện Sốt rét - Ký sinhtrùng - Côn trùng Trung ương, thông tin bệnh viện đã tiếp nhận và điều trị một trường hợp bệnh nhân sốt rét ngoại lai trở về từ Cameroon, quốc gia thuộc khu vực Tây Trung Phi, nơi bệnh sốt rét đang lưu hành mạnh. Kết quả xét nghiệm máu tại Bệnh viện cho thấy bệnh nhân nhiễm Plasmodium falciparum, tác nhân gây sốt rét ác tính, có nguy cơ biến chứng cao.

Đại diện bệnh viện cho biết, tính từ đầu năm 2025 đến nay, bệnh viện đã kịp thời điều trị phục hồi khỏi cho 8trường hợp. Tất cả các ca bệnh đều đi từ các nước có lưu hành sốt rét trở về.

Nguy cơ sốt rét quay trở lại Việt Nam

ThS.BS. Nguyễn Đức Minh, Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết, sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium, lây truyền qua muỗi Anopheles, thường gặp ở các quốc gia nhiệt đới.

Biểu hiện điển hình là các cơn sốt với 3 giai đoạn: sốt nóng, rét run, vã mồ hôi. Tuy nhiên,nếu không khai thác kỹ bệnh sử (nơi đi đến du lịch, làm việc) và biểu hiện bệnh,rất dễ chẩn đoán nhầm. Trong khi đó, sốt rét ác tính là một dạng sốt rét nghiêm trọng, chủ yếu do kýsinh trùng Plasmodium Falciparum gây ra. Bệnh gây tắc nghẽn các mao mạch nhỏ, dẫn đến rối loạn tuần hoàn, giảm tưới máu đến các cơ quan và gây tổn thương não. Đặc biệt khi có các biến chứng nặng như sốc, suy đa tạng hoặc tổn thương não, nguy cơ tử vong là rất cao nếu không điều trị kịp thời.

Đặc biệt, các chuyên gia y tế lo ngại, việc liên tiếp ghi nhận các ca bệnh sốt rét,sốt rét ác tính gần đây là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ sốt rét quay trở lại Việt Nam, khi số lượng người Việt sang châu Phi lao động, kinh doanh, du lịch ngày càng tăng.

Trước đó, TS.BS Hoàng Đình Cảnh - Viện trưởng Viện Sốt rét - Ký sinh trùng -Côn trùng Trung ương cho biết: Việt Nam đã hoàn thành mục tiêu của chiến lược quốc gia phòng chống và loại trừ bệnh sốt rét giai đoạn 2011 - 2020 và đang nỗ lực thực hiện định hướng đến năm 2030, đó là duy trì tỷ lệ mắc dưới 0,15/1.000 dân và tỷ lệ tử vong dưới 0,02/100.000 dân, tiến tới loại trừ hoàn toàn bệnh sốt rét vào năm 2030.

Tuy nhiên, theo sĩ Trần Huy Thọ, Phó Giám đốc thường trực phụ trách chuyên môn bệnh viện Đặng Văn Ngữ, bệnh sốt rét lây truyền từ người sang người qua ký chủ trung gian là muỗi. Hiện nay Việt Nam đang trong giai đoạn tiến tới loại trừ sốt rét, nhưng muỗi Anopheles, véc-tơ truyền bệnh, vẫn còn tồn tại ở nhiều khu vực. Các ca sốt rét nhập cảnh nếu không được phát hiện và kiểm soát tốt có thể trở thành nguồn lây bệnh trong cộng đồng.

“Điều đáng lo ngại là nhiều người chưa có thói quen uống thuốc dự phòng trướckhi đi vùng dịch. Khi về nước, có triệu chứng sốt nhưng lại nghĩ chỉ là cảmcúm, tự điều trị tại nhà, đến viện muộn nên tình trạng rất nguy kịch” – Bác sĩ Minh phân tích.

Theo bác sĩ Trần Huy Thọ, bệnh sốt rét lây truyền từ người sang người qua ký chủ trung gian là muỗi. Hiện nay Việt Nam đang trong giai đoạn tiến tới loại trừ sốt rét, nhưng muỗi Anopheles, véc-tơ truyền bệnh, vẫn còn tồn tại ở nhiều khu vực. Các ca sốt rét nhập cảnh nếu không được phát hiện và kiểm soát tốt có thể trở thành nguồn lây bệnh trong cộng đồng.

“Với những người có triệu chứng sốt cấp tính sau khi đi nước ngoài, đặc biệt làcác quốc gia Châu Phi, cần đến ngay bệnh viện đúng chuyên khoa để xét nghiệm, chẩn đoán kịp thời. Những người chuẩn bị đi đến những vùng có yếu tố nguy cơ cần đến cơ sở y tế để được tư vấn phòng bệnh, hoặc uống thuốc dự phòng bệnh để hạn chế nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nguy hiểm. Chỉ một ngày trì hoãn có thể khiến bệnh trở nặng và đe dọa tính mạng. Trong khi nếu phát hiện sớm, điều trị đặc hiệu đúng phác đồ, khả năng hồi phục hoàn toàn là rất lớn” – bác sĩ Thọ khuyến cáo.

Các chuyên gia cũng khuyến cáo, để phòng chống bệnh sốt rét, người dân cầnthực hiện các biện pháp tránh muỗi đốt, vệ sinh môi trường quanh nơi ở sạch sẽ,tuyên truyền cộng đồng về cách loại bỏ muỗi, bọ gậy… để phòng tránh bệnh sốt rét.

Năm 2024, cả nước ghi nhận 353 ca bệnh sốt rét, không có ca tử vong.Đặc biệt, 48 tỉnh, thành phố đã được công nhận loại trừ sốt rét, đưa Việt Nam vào nhóm các quốc gia kiểm soát dịch bệnh sốt rét tốt nhất khu vực.Tuy nhiên, thách thức vẫn còn hiện hữu. Trong số 353 ca mắc năm 2024 có tới 111 ca (chiếm 31,4%) là sốt rét ngoại lai từ nước ngoài, chủ yếu từ Châu Phi và Lào. 4 tháng đầu năm 2025, cả nước phát hiện 24 ca bệnh mới, trong đó, 58,3% là trường hợp ngoại lai. Điều này đòi hỏi hệ thống y tế cần tăng cường giám sát và kiểm soát chặt chẽ nguy cơ tái bùng phát từ các nguồn lây nhiễm bên ngoài.