Tại sao ngày càng nhiều quốc gia trả tiền cho phụ nữ trẻ sinh con?

Báo động từ những con số

Tỷ lệ sinh tại nhiều nước phát triển và đang phát triển đang rơi xuống mức thấp kỷ lục. Hàn Quốc năm 2024 ghi nhận tỷ lệ sinh 0,72 con/phụ nữ, thấp nhất thế giới. Nhật Bản, Ý, Tây Ban Nha, Trung Quốc đều đang phải đối mặt với tình trạng tương tự: dân số giảm, lực lượng lao động co lại, chi phí an sinh xã hội tăng vọt.

Theo Liên Hợp Quốc, nếu không có biện pháp can thiệp, đến năm 2050, dân số trong độ tuổi lao động của nhiều quốc gia sẽ sụt giảm nghiêm trọng, đe dọa tăng trưởng kinh tế và ổn định xã hội.

Trước bài toán sống còn đó, nhiều chính phủ đã mạnh tay chi tiền cho các cặp vợ chồng trẻ, đặc biệt là phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.

Nhật Bản tăng mức hỗ trợ sinh con lên khoảng 3.200 USD/lần sinh, miễn phí toàn bộ chi phí sinh nở và tặng thêm nhiều khoản trợ cấp nuôi con hàng tháng.

Hàn Quốc hiện chi khoảng 10.500 USD cho mỗi em bé ra đời (gồm tiền mặt, phiếu chăm sóc trẻ em, hỗ trợ nhà ở cho cha mẹ).

Singapore từ năm 2023 đã nâng trợ cấp sinh con lên mức kỷ lục , 11.000 USD cho mỗi trẻ thứ hai, đồng thời hỗ trợ cha mẹ về việc làm linh hoạt và chỗ gửi trẻ giá rẻ.

Pháp và các nước Bắc Âu như Thụy Điển, Na Uy từ lâu đã nổi tiếng với các chính sách thân thiện với trẻ nhỏ: nghỉ thai sản dài, trợ cấp hàng tháng, trường mầm non công miễn phí.

Gần đây, Trung Quốc – quốc gia từng nổi tiếng với chính sách một con cũng “quay đầu” khi nhiều địa phương bắt đầu trả tiền cho phụ nữ dưới 25 tuổi sinh con, nhằm đảo ngược tốc độ suy giảm dân số.

Trả tiền để khuyến khích sinh con không mới, nhưng tập trung vào nhóm phụ nữ trẻ tuổi (dưới 30, thậm chí dưới 25) là điều đáng chú ý. Lý do:

Khả năng sinh sản cao hơn: Phụ nữ trẻ có khả năng mang thai và sinh con dễ hơn, ít rủi ro biến chứng, giúp giảm gánh nặng y tế.

Thúc đẩy sinh sớm, sinh đủ: Nhiều quốc gia không chỉ muốn phụ nữ sinh con, mà muốn họ sinh nhiều con. Khuyến khích sinh con sớm là cách để tăng khả năng sinh lần hai, lần ba.

Chống lại xu hướng trì hoãn: Ở các đô thị, ngày càng nhiều phụ nữ chọn kết hôn muộn, tập trung sự nghiệp trước kéo theo tỷ lệ sinh thấp. Việc trả tiền cho phụ nữ trẻ là “liều kích thích” giúp thay đổi xu hướng này.

Dù các khoản trợ cấp ngày càng hậu hĩnh, câu hỏi đặt ra là: Tiền có đủ để thuyết phục phụ nữ sinh con?

Tại Hàn Quốc, dù chi hàng chục tỷ USD trong hai thập kỷ qua để khuyến khích sinh, tỷ lệ sinh vẫn tiếp tục giảm. Nhiều người trẻ cho biết, khoản hỗ trợ tiền mặt là không đáng kể so với chi phí nuôi con, và quan trọng hơn, họ không muốn sinh con trong một xã hội nhiều áp lực, thiếu hỗ trợ thực chất.

Một phụ nữ Hàn Quốc 27 tuổi trả lời phỏng vấn CNN cho biết: “Họ cho tôi 10.000 USD, nhưng không có thời gian nghỉ ngơi, không có ông bà giúp trông con, không có trường mầm non đủ chỗ. Tôi chỉ thấy thêm gánh nặng, không thấy niềm vui”.

Việt Nam nên chuẩn bị gì?

Tại Việt Nam, tỷ lệ sinh vẫn trên mức thay thế (2,0 con/phụ nữ), nhưng đang có dấu hiệu giảm nhanh ở các thành phố lớn. Trong báo cáo mới nhất, Bộ Y tế cảnh báo nhiều địa phương như TP.HCM, Đà Nẵng, Bình Dương… đã tụt xuống dưới 1,5 con/phụ nữ, ngưỡng mà Liên Hợp Quốc gọi là "rất thấp và khó phục hồi".

Mới đây, Bộ Y tế đề xuất nhiều chính sách mang tính đột phá, đáng chú ý như hỗ trợ tiền mặt hoặc hiện vật với các gia đình sinh con một bề, có hai con gái.

Hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật khi sinh con; hỗ trợ cho phụ nữ mang thai, sinh con, khi sàng lọc trước sinh và sơ sinh; ưu tiên tiếp cận chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội và các hỗ trợ khác phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội của từng thời kỳ.

Bên cạnh đó là đề xuất chính sách khám sức khỏe tiền hôn nhân, sàng lọc và điều trị dị tật bẩm sinh. Xây dựng hệ thống chăm sóc người cao tuổi, cấp học bổng và miễn học phí cho sinh viên ngành lão khoa.

Trong tương lai gần, Việt Nam có thể đứng trước sức ép tương tự Hàn Quốc, Trung Quốc. Việc học hỏi các chính sách hỗ trợ sinh con từ tài chính, giáo dục đến nhà ở, chăm sóc trẻ là điều cần được đặt lên bàn ngay từ bây giờ.

Trả tiền cho phụ nữ trẻ sinh con không chỉ là một chính sách nhân khẩu học mà là biểu hiện của một cuộc “giằng co” giữa kỳ vọng xã hội và lựa chọn cá nhân. Và có lẽ, chỉ khi phụ nữ cảm thấy được hỗ trợ toàn diện về thời gian, tài chính và niềm tin rằng con mình được chăm sóc tốt thì những khoản tiền ấy mới thực sự có tác dụng.