Trung Quốc và kinh nghiệm thu hẹp khoảng cách thành thị - nông thôn, hút người trẻ về quê

Hạ tầng công nghệ, đặc biệt là internet và các dịch vụ liên quan, là yếu tố then chốt thúc đẩy chuyển đổi số trong nông nghiệp và nông thôn tại các quốc gia đang phát triển. Sự phát triển của thương mại điện tử và nền kinh tế số không chỉ mở rộng thị trường cho nông sản mà còn mang lại nhiều cơ hội mới cho khu vực nông thôn.

Việc áp dụng công nghệ số như Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn đã góp phần nâng cao năng suất, bảo vệ môi trường sinh thái và hướng tới một hệ thống nông nghiệp bền vững. Tuy nhiên, thiếu hụt hạ tầng thông tin tiếp tục là rào cản lớn, đồng thời làm gia tăng khoảng cách giữa khu vực thành thị và nông thôn.

Theo Liên minh Viễn thông Quốc tế thuộc Liên hợp quốc, khoảng 2,9 tỷ người trên thế giới chưa từng sử dụng internet, chủ yếu sinh sống ở khu vực nông thôn và các nước kém phát triển. Tỷ lệ người dùng internet ở nông thôn toàn cầu chỉ đạt 39%, trong khi con số này ở thành thị là 76%. Riêng châu Phi, chỉ 15% dân số nông thôn có kết nối internet.

Nhiều quốc gia đã triển khai các chương trình băng rộng nhằm thu hẹp khoảng cách số giữa thành thị và nông thôn. Tại Mỹ, chương trình băng rộng nông thôn khởi động từ năm 2002 đã giúp nâng tỷ lệ tiếp cận dịch vụ internet tốc độ cao từ 27% năm 2014 lên 63% năm 2018, dù vẫn thấp hơn nhiều so với tỷ lệ 97% ở thành thị.

Tại Ấn Độ, dự án băng rộng nông thôn được triển khai từ năm 2012, đến năm 2021 đã giúp số người dùng internet ở vùng nông thôn tăng từ 130 triệu lên 350 triệu, tỷ lệ thâm nhập đạt 37%. Tuy nhiên, tỷ lệ này vẫn thấp hơn nhiều so với mức 69% ở thành thị Ấn Độ và thấp hơn mức trung bình toàn cầu.

Trung Quốc: Đầu tư bài bản, hiệu quả rõ rệt

Tại Trung Quốc, công cuộc hiện đại hóa nông nghiệp bằng công nghệ bắt đầu từ những năm 1990, được tăng tốc trong 10 năm qua nhờ các chương trình như kế hoạch thông tin hóa nông thôn và chiến lược làng kỹ thuật số.

Với chính sách kết hợp giữa vai trò chủ đạo của chính phủ và tính linh hoạt của thị trường, Trung Quốc đã đồng thời phát triển hạ tầng phần cứng (internet, logistics) và hạ tầng dịch vụ mềm (thương mại điện tử, thông tin nông thôn), tạo nền tảng vững chắc cho quá trình chuyển đổi số ở nông thôn.

Kể từ năm 2014, Chính phủ Trung Quốc đã triển khai một loạt dự án do chính phủ định hướng và định hướng thị trường - chẳng hạn như dự án thí điểm dịch vụ viễn thông toàn cầu, dự án đưa thông tin đến các làng và hộ gia đình, dự án trình diễn toàn diện thương mại điện tử ở nông thôn - với mục tiêu thúc đẩy việc xây dựng băng thông rộng, mạng lưới hậu cần, cửa hàng dịch vụ thông tin cho dân làng và các trang web dịch vụ thương mại điện tử ở khu vực nông thôn.

Đến cuối năm 2021, mức độ phủ sóng của các dịch vụ internet băng thông rộng tại các làng hành chính, làng nghèo của Trung Quốc và "ba khu vực và ba quận" trong tình trạng nghèo cùng cực đều đạt 100%, một bước nhảy vọt so với mức dưới 70%, 62% và 26% tương ứng vào năm 2015.

Tốc độ mạng ở nông thôn ngang bằng thành thị, đạt trên 100 Mb/giây. Tỷ lệ người dùng internet ở nông thôn tăng từ 32% (2015) lên 58% (2021), thu hẹp khoảng cách với thành thị từ 32 điểm xuống còn 23 điểm phần trăm.

Hạ tầng kỹ thuật số phát triển đã tạo điều kiện cho thương mại điện tử nông thôn bùng nổ. Đến năm 2021, Trung Quốc có 454.000 cửa hàng dịch vụ thông tin tại gần 90% số làng hành chính, 547.000 trang web thương mại điện tử tại 401.000 làng, chiếm khoảng 80% tổng số làng.

Theo Bộ Thương mại Trung Quốc, có hơn 16,3 triệu chủ doanh nghiệp trực tuyến ở nông thôn, chiếm 3/4 cả nước, đưa nước này trở thành quốc gia có mạng lưới thương mại điện tử nông thôn lớn nhất thế giới.

Hạ tầng số còn góp phần nâng cao năng lực quản trị nông thôn. Tại làng Wusi, tỉnh ven biển Chiết Giang phía đông Trung Quốc, mạng cảm biến với hơn 500 thiết bị kết nối cho phép giám sát rác thải, đất nông nghiệp và nguồn nước, nâng hiệu quả quản lý làng. Mô hình này đã được mở rộng toàn huyện Deqing và nhiều địa phương khác.

Theo tờ China Daily, Chính phủ Trung Quốc còn đẩy mạnh ứng dụng 5G trong nông nghiệp. Tại trung tâm nông nghiệp hiện đại ở thành phố Thành Đô (tỉnh Tứ Xuyên), kỹ sư có thể điều khiển từ xa hệ thống tưới tiêu, phun thuốc, kiểm tra sâu bệnh qua hệ thống cảm biến và mạng lưới giám sát. Khu nông nghiệp 1.000 ha này hiện triển khai 28 dự án canh tác thông minh, hỗ trợ bởi cáp quang và 5G.

Ngoài ra, máy bay không người lái (UAV) cũng được sử dụng để giúp thu thập dữ liệu về chất lượng đất, độ ẩm và các thông tin khác liên quan đến quy hoạch cây trồng.

Doanh nghiệp viễn thông Trung Quốc đóng vai trò tích cực trong nỗ lực thúc đẩy ứng dụng công nghệ vào nông nghiệp.

China Mobile, tập đoàn viễn thông lớn nhất ở Trung Quốc, năm 2019 đã cung cấp băng rộng cho 43.000 làng hành chính, trong đó có 4.564 làng kết nối mạng 4G

Cùng với China Unicom và China Mobile, các nhà mạng Trung Quốc đã đầu tư 5,8 tỷ USD vào dự án Dịch vụ Viễn thông Toàn cầu, nhằm nâng cao khả năng tiếp cận internet cho người dân nông thôn, đồng thời giảm chi phí truy cập.

Công cụ điện thoại thông minh nông nghiệp dựa trên IoT của China Mobile đã giúp nông dân tại Trang trại Saihu ở Ruichang tăng tổng sản lượng thêm 1,05 triệu kg vào năm 2018. Tại tỉnh Vân Nam phía tây nam nước này, thương mại điện tử giúp bán 1.000 thùng mận chỉ trong 5 ngày. Mỗi năm, hàng nghìn ngôi làng được kết nối thêm vào mạng lưới internet, rút ngắn khoảng cách số giữa thành thị và nông thôn.

Thu hút nhân tài trẻ về quê làm giàu

Theo Global Times, nỗ lực thu hẹp khoảng cách thành thị - nông thôn cũng thu hút người trẻ về quê lập nghiệp.

"Trước kia, trong quan niệm cũ, sống ở nông thôn thường bị xem là thua kém. Thế nhưng, cùng với quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa, Trung Quốc đã không ngừng thu hẹp khoảng cách giữa nông thôn và thành thị. Điều kiện sống ở quê ngày càng cải thiện, từ đó tạo động lực để nhiều người trẻ quay về lập nghiệp", chuyên gia Yu Shaoxiang của Viện Phát triển Xã hội Quốc gia thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Trung Quốc, nhận định.

Ông Yu nhận định, thanh niên là lực lượng mang lại những ý tưởng mới, cảm hứng sáng tạo và nguồn năng lượng dồi dào để xây dựng mô hình nông thôn gắn kết, kiên cường và thịnh vượng.

"Với tư duy đổi mới, họ đóng vai trò quan trọng trong việc hồi sinh nông thôn. Có thể nói, chính giới trẻ là niềm hy vọng cho tiến trình hiện đại hóa nông thôn”, ông nhấn mạnh.

Theo ông Yu, nhờ những thành tựu rõ nét trong công cuộc cải cách sâu rộng lĩnh vực nông nghiệp, thu nhập của người dân nông thôn đã tăng nhanh hơn đáng kể so với khu vực thành thị, từ đó góp phần thu hẹp đáng kể khoảng cách phát triển giữa hai khu vực.

Truyền thông Trung Quốc dẫn số liệu cho thấy, trong giai đoạn 2011 - 2020, thu nhập khả dụng bình quân đầu người của cư dân nông thôn tăng trung bình 10,6% mỗi năm, cao hơn 1,8 điểm phần trăm so với cư dân đô thị. Tỷ lệ chênh lệch thu nhập giữa thành thị và nông thôn cũng liên tục giảm, từ 2,99 lần năm 2010 xuống còn 2,56 lần vào năm 2020.

Sách Xanh theo dõi và đánh giá chất lượng đào tạo sinh viên tốt nghiệp đại học từ khóa 2018-2022 của công ty tư vấn giáo dục Trung Quốc MyCOS cho thấy, tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp được tuyển dụng ở các địa phương cấp huyện tăng từ 20% với khóa 2018 lên 25% với khóa 2022.

Đối với nhóm sinh viên tốt nghiệp các năm 2016 và 2017, số liệu cho thấy gần 60% sinh viên quay về các thành phố nhỏ hơn để làm việc và đã ở lại đó liên tục trong 5 năm. Trong khi đó, hơn 40% quay trở lại các thành phố nhỏ này để làm việc sau “một thời gian thử đi làm ở nơi khác”.

Bên cạnh áp lực và mệt mỏi bám trụ lại thành phố lớn, động lực nữa khiến nhiều người trẻ lựa chọn tìm việc ở các thành phố nhỏ hay vùng quê đó là chủ trương khuyến khích của chính phủ nước này và các chính sách thu hút nhân tài của nhiều địa phương, nhằm đưa thanh niên tri thức về hỗ trợ “chấn hưng nông thôn”, phiên bản nông thôn mới 2.0 ở Trung Quốc.

"Với những chính sách mạnh mẽ hơn và nguồn đầu tư ngày càng được tăng cường, nhiều người tin rằng những người trẻ trở về quê hương sẽ có được một tương lai sáng lạn và cuộc sống ổn định tại nông thôn Trung Quốc, trong bối cảnh Bắc Kinh quyết tâm thực hiện mục tiêu hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa một cách thực chất”, ông Yu nói.