Ám ảnh điện thoại: Khi chiếc smartphone trở thành “kẻ ngốn sạch” sức khỏe và tinh thần

Không chỉ là công cụ giải trí, chiếc smartphone ngày càng “xâm chiếm” đời sống người dùng hiện đại theo cách ít ai ngờ. Lướt mạng xã hội cả ngày, mất ngủ vì TikTok, mỏi cổ vì “cắm mặt” vào màn hình... những thói quen tưởng vô hại ấy đang lặng lẽ bào mòn sức khỏe thể chất và tinh thần của hàng triệu người, đặc biệt là giới trẻ.

Smartphone trở thành vật bất ly thân

Trong thời đại số, điện thoại thông minh không còn là món đồ xa xỉ. Người Việt sử dụng trung bình hơn 6 tiếng mỗi ngày cho các thiết bị di động, trong đó có đến một nửa thời gian dành riêng cho mạng xã hội. Với giới trẻ Gen Z, con số này thậm chí còn cao hơn, khi smartphone trở thành công cụ học tập, kết nối và giải trí không thể thay thế.

Tuy nhiên, sự phụ thuộc này không đơn thuần là vấn đề tiện lợi. Việc sử dụng điện thoại quá mức đang kéo theo hàng loạt hệ lụy khó lường về sức khỏe thể chất và tinh thần.

Sức khỏe thể chất “kêu cứu” vì màn hình nhỏ

▪ Đau cổ, mỏi vai gáy, thoái hóa sớm

Tư thế cúi đầu liên tục khi sử dụng điện thoại gây áp lực lớn lên đốt sống cổ và vùng vai gáy. Theo các bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp, đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng thoái hóa cột sống cổ ở người trẻ tuổi, điều từng chỉ xảy ra ở nhóm trên 40.

Theo bác sĩ Vũ Tam Trực, khoa cột sống B, Bệnh viện Chấn thương chỉnh hình TP.HCM chia sẻ trên báo Tuổi trẻ, tỷ lệ người trẻ bị thoái hóa cột sống cổ, thoái hóa cột sống thắt lưng có xu hướng tăng rõ rệt trong những năm gần đây. Trước đây, tình trạng này chỉ xuất hiện ở những bệnh nhân trong độ tuổi 40-50 hoặc hơn thì hiện nay không hiếm gặp ở nhóm tuổi dưới 30.

Có một số bệnh nhân chỉ khoảng 16 - 17 tuổi đã có bệnh sử đau cột sống cổ kéo dài.

▪ Giảm thị lực, mỏi mắt kéo dài

Ánh sáng xanh từ màn hình khiến mắt điều tiết liên tục, dễ gây mỏi, khô mắt và giảm thị lực. Không ít trường hợp học sinh cấp 2 đã phải đeo kính cận do lạm dụng thiết bị điện tử trong học tập và giải trí.

▪ Rối loạn giấc ngủ

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng ánh sáng xanh làm giảm sản xuất melatonin, loại hormone quan trọng giúp điều hòa giấc ngủ. Dù đã lên giường từ 11 giờ đêm, nhiều bạn trẻ vẫn tiếp tục lướt điện thoại đến 1 - 2 giờ sáng, dẫn đến mất ngủ kinh niên và mệt mỏi vào ngày hôm sau.

Áp lực vô hình đến sức khỏe tinh thần

▪ Nghiện dopamine ngắn hạn

Các tương tác trên mạng xã hội như lượt thích, bình luận, thông báo… kích thích não tiết ra dopamine, một chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác hưng phấn. Việc lặp lại quá trình này khiến người dùng lệ thuộc vào cảm giác “vui ngắn hạn”, dễ mất tập trung và giảm khả năng kiểm soát cảm xúc.

▪ FOMO: Hội chứng sợ bỏ lỡ

Không ít người rơi vào trạng thái lo lắng, sợ “tụt lại phía sau” khi thấy người khác thành công, hạnh phúc trên mạng. Họ so sánh bản thân với hình ảnh được “chọn lọc” của người khác, từ đó sinh ra cảm giác tự ti, áp lực và đôi khi là trầm cảm nhẹ.

▪ Giảm khả năng giao tiếp thực tế

Một hệ quả đáng lo là nhiều người, nhất là giới trẻ, dần mất đi kỹ năng giao tiếp ngoài đời thật. Quen nói chuyện bằng emoji, story hay tin nhắn, họ gặp khó khăn khi phải đối thoại trực tiếp, giải quyết mâu thuẫn hoặc thể hiện cảm xúc thật.

PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng, nguyên trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ trên báo Tuổi trẻ: Rất nhiều trẻ mắc các bệnh về mắt có nguyên nhân liên quan đến việc sử dụng điện thoại, ipad quá nhiều. Bởi khi trẻ tập trung, căng mắt để nhìn vào màn hình điện thoại nhỏ với khoảng cách gần và lâu dần sẽ dẫn đến cận thị. 

Không chỉ vậy, với những trẻ quá lạm dụng smartphone sẽ ảnh hưởng đến kỹ năng mềm do trẻ ít vận động, ít giao tiếp. Ở một số nước, các chuyên gia cũng khuyên cha mẹ không nên cho trẻ ở độ tuổi tiểu học tiếp xúc với smartphone quá 2 tiếng/ngày; còn ở nước ta việc cha mẹ giao điện thoại và để trẻ sử dụng không có kiểm soát rất phổ biến.

Điện thoại thông minh là công cụ tuyệt vời nếu được sử dụng đúng cách. Tuy nhiên, sự lệ thuộc quá mức vào nó đang biến nhiều người thành “con nghiện không biết mình nghiện”. Để sống khỏe, sống thật và cân bằng, mỗi người cần học cách đặt điện thoại xuống để đôi mắt được nghỉ, cơ thể được vận động và tâm trí được kết nối thật sự với thế giới bên ngoài màn hình.