Nguồn gốc và ý nghĩa ngày Tết Hạ Nguyên 15/10 âm lịch

Bên cạnh tết Thượng Tân mùng 10/10 thì tết Hạ Nguyên 15/10 âm lịch cũng là ngày lễ rất quan trọng trong năm. Ngày nay, nó đã trở thành ngày lễ hội mang nhiều giá trị tâm linh đối với người dân trên cả nước. Với các Phật tử, Tết Hạ Nguyên còn là cơ hội để những người con của Phật hướng tâm tu tập, trên nhờ ân đức chư Phật mười phương gia hộ, thánh thần độ trì, kế đến là tổ tiên ông bà che chở.

Tết Hạ Nguyên là tết gì?

Với nhiều người, Tết Hạ Nguyên thật lạ lẫm. Rất ít người biết đến nguồn gốc của ngày Tết Hạ Nguyên này chứ chưa nói đến việc ý nghĩa của nó là gì hay vào ngày này, mọi người thường làm gì. Điều này cũng dễ hiểu thôi bởi vì Tết Hạ Nguyên thường được gọi là lễ mừng lúa mới, cơm mới - ngay cái tên cũng phản ánh rằng nó không quen thuộc với những người sống với thành phố.

Sau khi vụ lúa tháng 8 vừa gặt hái xong, công việc đồng áng bắt đầu nhẹ nhàng. Lúa đã đầy bô, rơm rạ đã chất thành đống khô ráo, tươm tất. Dù thời tiết lạnh lẽo nhưng vẫn được mùa, có lúa mới để ăn, cuộc sống no đủ. Chính vì vậy, người dân thường nghĩ ngay đến ơn nghĩa của trời đất đã mang đến mưa thuận gió hòa, trăm sự đều thành. Ngày rằm tháng mười được tổ chức như là một cách để cảm tạ những gì mà trời đất đã dành cho người dân ở hạ giới.

Theo các tài liệu về phong tục tập quán dân gian, ngày xưa Tết Hạ Nguyên được tiến hành vào ngày mồng một hoặc mồng mười, cũng có thể là ngày rằm tháng 10 âm lịch hàng năm. Quan niệm truyền thống cho rằng ngày này Thiên đình cử thần Tam Thanh xuống trần gian để xem xét việc tốt xấu về tâu với Ngọc Hoàng. Do vậy, mọi nhà phải tiến hành làm lễ để thần Tam Thanh ban phúc lành, tránh tai họa và cũng là dịp “tiến tân” cơm gạo mới cúng tổ tiên. Nhân Tết Hạ Nguyên mọi người đều mua quà và gạo nếp mới cùng những đặc sản lúc giao mùa Thu Đông biếu ông bà cha mẹ và những bậc được tôn kính để tỏ lòng hiếu bề trên. Phong tục từ cổ xưa cũng nói rằng, ngày Tết Cơm mới (Tết Hạ Nguyên) nhà nhà đều nấu xôi gạo mới, sắm sửa hương hoa, đèn nến cùng mâm lễ thơm ngon tinh khiết để cúng.

Ý nghĩa ngày Tết Hạ Nguyên 15/10 âm lịch

Tết Hạ Nguyên được tổ chức vào ngày 15/10 âm lịch hàng năm không chỉ là ngày để cầu an cho gia đạo, cầu siêu cho người thân đã khuất mà còn là dịp để mỗi người nhớ ơn, kết nối truyền thống gia đình trong ý nghĩa “Ân giáo dưỡng một đời nên huệ mạng/Nghĩa sinh thành muôn kiếp khó đáp đền”. Vì lẽ này mà trong ngày rằm tháng 10, rất nhiều tuyến đường ở gần các chùa luôn đông đúc. Cảnh chen lấn, hương bay nghi ngút là điều dễ nhận thấy. Thắp hương lễ Phật xong, nhiều gia đình còn ghé thăm người thân đã khuất được tro cốt gửi tại chùa.

Theo đại đức Thích Phước Đạt, cha mẹ chính là người thầy dạy con cái phải biết làm việc thiện lành, từ bỏ điều quấy ác. Do vậy, người dân tụ họp ở các chùa đúng vào ngày Tết Hạ Nguyên để cùng khấn nguyện, mong sao chư Phật, thánh thần và tổ tiên ông bà phù hộ để cuộc sống gia đình yên ổn.

Ngoài ra, thông qua lễ hội tết Hạ Nguyên, mỗi người tự nguyện hứa với lòng mình, tự nguyện thực thi hạnh nguyện sống theo nếp sống hướng thiện cao quý, mong sao được thành tựu trước sự chứng minh của chư Phật, Thánh thần, tổ tiên trong không khí trang nghiêm của mái chùa quê hương thân thương: “Nay nhân mùa gặt hái/Gánh nếp tẻ đầu mùa/Nghĩ đến ơn xưa/Cày bừa vun xới/Sửa nồi cơm mới/Kính cẩn dâng lên/ Thường tiên nếm trước/Mong nhờ tổ phước/Hỏa cốc phóng đăng/Thóc lúa thêm tăng/Hoa màu tươi mới/Làm ăn tiến tới/Con cháu được nhờ”.